Nog nooit was het medicijnentekort zo groot als in 2022, zo bericht de regionale krant de Stentor. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) komt in januari 2023 met de definitieve cijfers, maar laat nu al weten dat 2022 de boeken ingaat als een jaar met het grootste medicijntekort ooit. Het leidt tot frustratie bij artsen en patiënten en in sommige gevallen tot agressie aan de balie van de apotheek.
Oorzaak is een tekort aan grondstoffen, productiecapaciteit die door corona-lockdowns onder druk staat en een prijsplafond in Nederland. Apothekers halen als het moet zelf medicijnen uit het buitenland. Het kabinet wil dat de farmaceutische groothandel verplicht meer voorraad gaat aanhouden, maar marktleider Brocacef laat weten dat ze dat weigeren. Het geld is er simpelweg niet.

Boze patiënten
Apotheker Peter Bosma van de Singel-Apotheek in Deventer zit zuchtend achter zijn computer: ,,Dit jaar is echt extreem. Er is een tekort aan de simpelste medicijnen, maar ook heel specifieke medicijnen. Bloeddrukverlagende medicatie bijvoorbeeld. Dat zijn geneesmiddelen die heel gericht moeten worden voorgeschreven en gebruikt.’’

,,Patiënten moeten ‘ingeregeld’ worden’’, vertelt Bosma. ,,Dat betekent dat de ene patiënt iets meer nodig heeft dan de ander. En dan is het er opeens niet meer. Moet ik op zoek naar een alternatief, maar dat is zo makkelijk nog niet. De patiënt moet vaak weer terug naar de specialist, en moet opnieuw ‘ingeregeld’ worden. En dan nog is het de vraag of het aanslaat. Worden ze boos om. En dat snap ik. Want over een maand kan het wél weer verkrijgbaar zijn.”

Prijsplafond voor geneesmiddelen
Bosma vertelt hoe het huidige systeem werkt: ,,In Nederland hebben de zorgverzekeraars plat gezegd een prijsplafond afgesproken. Een medicijn mag maar een bepaald bedrag kosten. Is er schaarste, door bijvoorbeeld een tekort aan grondstoffen in India of China, waar de meeste medicijnen worden geproduceerd, dan gaat het naar de hoogste bieder. Duitsland bijvoorbeeld, of Israël. Vallen we in Nederland buiten de boot. Ik vind dat krom en niet goed voor de patiënten.”

Dat er dit jaar grote medicijntekorten zijn, merkt ook Michiel Noordijk. Hij is huisarts in Bathmen en voorzitter van de Huisartsen Coöperatie Deventer en Omstreken (HCDO): ,,Dit jaar was erg. Veel doodnormale medicatie was vaak niet leverbaar.’’
Chlooralfenicom, een simpele oogzalf voor ontstekingen, was dit jaar een groot probleem, vertelt Noordijk. ,,Hetzelfde geldt voor bepaalde antibiotica, zoals doxycycline, dat heel gericht kan worden gebruikt bij bepaalde ontstekingen. Dan moet je een tweede keus voorschrijven, en dat is niet altijd de beste. Zoals een antibioticum dat veel sterker is, wat weer resistentie in de hand werkt.”

Voor zijn patiënten is het ook verwarrend. ,,Schrijf ik wat voor, is het er niet. Dan denkt die patiënt al snel: ik krijg een tweede keus. Wat niet altijd zo is, maar soms ook wel. Het levert gedoe op, voor mijn patiënten en voor mijn praktijk. Want ik moet een dossier weer oppakken en ben er weer even mee bezig, terwijl de wachtkamer vol zit. Doe ik graag, maar ik steek mijn tijd liever in mijn patiënten.”

Productie verplaatst
Tekorten aan medicatie is een probleem dat al jaren speelt. Grootste boosdoener is dat de productie van de grondstoffen van medicatie grotendeels is verplaatst naar China en India. Komt daar een kink in het productieproces, dan heeft dat direct gevolgen voor de leveringen wereldwijd.

Daarnaast heeft Nederland op de wereldmarkt een zwakke positie. De vergoedingen voor medicijnen zijn in vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland laag, waardoor fabrikanten hun schaarse geneesmiddelen daar eerder aanbieden.

Géén extra voorraad
De oplossing van het kabinet is dat groothandelaren in geneesmiddelen (in Nederland zijn vier grote spelers actief) vanaf januari 2023 een ‘ijzeren voorraad’ moeten aanhouden, om voor in elk geval tweeënhalve maand genoeg in huis te hebben. In 2024 moet dat vijfeneenhalve maand worden.

De KNMP verwacht dat hiermee de ergste tekorten voorlopig zullen worden opgelost. Maar de groothandel zelf denkt daar anders over. De grootste speler, Brocacef, gaat het niet uitvoeren. Het geld is er niet, de ruimte is er niet, het risico is te groot.

Huisarts Noordijk in Bathmen geeft het plan het voordeel van de twijfel, maar volgens hem is het lapwerk. ,,Je lost er het wereldwijde tekort niet mee op. En het is nog maar de vraag of de groothandelaren die voorraden op peil krijgen. Want komen er bij wijze van spreken een paar dozen doxycycline-antibiotica op de markt, dan gaan die rechtstreeks naar de hoogste bieder. En dan hebben we nog een oorlog in Oekraïne, energiecrisis en een wereldwijd gebrek aan grondstoffen.”

Markt is onverbiddelijk
Ook apotheker Peter Bosma in Deventer heeft een hard hoofd in deze oplossing: ,,Ik moet het maar zien. Er is schaarste en de markt is dan onverbiddelijk. Omdat we in Nederland met dat prijsplafond zitten, zal het waarschijnlijk voor de groothandel ook lastig worden die voorraad aan te houden.”
Tot die tijd probeert Bosma met kunst-en-vliegwerk zijn klanten te voorzien van geneesmiddelen. ,,Ik zit tegenwoordig de hele dag op twee sites te loeren: de site waarop staat welke medicijnen in Nederland niet of slecht leverbaar zijn, en een Duitse site. In het ergste geval haal ik het zelf uit Duitsland en moet de patiënt extra betalen. In het geval van die bloeddrukverlagende middelen doe ik dat geregeld. Omdat het van belang is voor de patiënt. Maar de zorgverzekeraar vergoedt dat niet.”

(HuisartsVandaag) Farmaceutische groothandel overweegt aanbod drastisch terug te brengen
Peter de Jong is ceo van de Brocacef Groep, waar de grootste farmaceutische groothandel in Nederland onder valt. Hij is stellig: ,,We gaan geen extra voorraad aanhouden. We willen het wel, maar het is om verschillende redenen niet haalbaar. Op dit moment hebben we een gemiddelde voorraad die goed is voor achttien dagen. Dat is vergeleken met andere landen in Europa bijzonder laag.”

,,Dat heeft te maken met de lage prijzen die in Nederland zijn vastgelegd, de tekorten op de wereldmarkt en de stijgende kosten waar elk bedrijf momenteel mee heeft te maken. De achttien dagen gemiddelde voorraad die we hebben liggen vertegenwoordigt een waarde van ongeveer 120 miljoen euro. Als we straks per 1 juli daar 28 dagen voorraad bovenop moeten leggen, moet ik 200 miljoen euro financiering zien te vinden. Er is geen enkele bank die 200 miljoen dode voorraad gaat financieren, want ik mag er alleen aankomen als er grote tekorten zijn.”

Hoge boetes
,,Het is geen onwil van onze zijde, maar het zit er niet in. Ik heb de ruimte niet, want ik moet nieuwe opslagruimte creëren, ik heb de financiering niet en ik kan de kosten niet betalen. Dit jaar geldt een overgangsregeling, maar per 1 januari 2024 geldt een maximale boete van 900.000 euro per product, mocht daar te weinig voorraad van zijn.”

,,Als dat aan de orde is, dan zie ik me genoodzaakt drastisch te snijden in het aantal medicijnen dat we aanbieden. Dat zijn er nu 24.000. Om boetes te voorkomen zullen we de medicijnen die het meest gevoelig zijn voor tekorten uit het assortiment halen. Ik zie geen andere weg, omdat financiering niet haalbaar is en we de kosten niet kunnen ophoesten. Dat maakt dat we in 2023 geen ijzeren voorraad gaan aanhouden, tegen de wil van het kabinet in.”

Lees meer